İlkler:
• İlk tiyatro eseri : “Şair Evlenmesi” (1860) Şinasi
• İlk oynanan tiyatro: “Vatan yahut Silistre” Namık Kemal
• İlk makale : “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” Şinasi
• Batılı anlamda ilk edebî roman : “İntibah” Namık Kemal
• İlk yerli (telif) roman : “Taaşşuk-ı Talat Ve Fitnat” Şemsettin Sami
• İlk köy romanı : “Karabibik” Nabizade Nazım
• İlk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli roman : “Zehra” Nabizade Nazım
• İlk tarihi roman : “Cezmi” Namık Kemal
• İlk hikaye :”Letaif-i Rivayet” Ahmet Mithat Efendi
• İlk realist roman : “Araba Sevdası” Recaizade Mahmut Ekrem
• İlk çeviri roman : “Telemak” Fenolen’den Yusuf Kamil Paşa
•
• İlk gerçekçi öykü : “Küçük Şeyler” Sami Paşazade Sezai
•
• İlk anı: “Defter-i Amal” Ziya Paşa
• İlk eleştiri kitabı örneği : “Tahrib-i Harabat” Namık Kemal
• İlk pastoral şiir : “Sahra” Abdülhak Hamit Tarhan
• İlk kadın romancı: Fatma Aliye
• İlk mizah gazetesi: “Diyojen” Namık Kemal
•
• İlk şiir çevirisi: “Tercüme-i Manzume” Şinasi
• Matbaada basılan ilk kitap: “Vankulu Lügati”
• İlk mülakat (röportaj): “Rüya” Ziya Paşa
• İlk resmi gazete : “Takvim-i Vekayi” (1831)
• İlk edebî ve özel gazete : “Tercüman-ı Ahval” (1860) Şinasi ve Agah Efendi
• İlk yarı resmî gazete : “Ceride-i Havadis”
1. Dönem Sanatçıları:
Şinasi:
1. Topluluğun öncüsüdür.
Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır. (Şair Evlenmesi)
Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
La Fontaine’nin fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
Durûb-ı Emsal-i Osmaniye eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni (1860) yazmıştır. Bu eser, görücü usulüyle evliliğin yanlışlığını konu edinir.
İlk özel gazete “Tercüman-ı Ahval”ı (1860) Agah Efendi ile birlikte çıkarmıştır.
İlk makale olan “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi”ni yazmıştır.
Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır.
Batıdan yaptığı şiir çevirilerini “Tercüme-i Manzume”de toplamıştır.
Şinasi'nini Eserleri:
•Şair Evlenmesi=>İlk tiyatro eseri
•Durûb-ı Emsal-i Osmaniye
•Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi
Ziya Paşa:
Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.
Genellikle aruzu kullanmıştır. Hece ölçüsüyle yazılan şiirleri de vardır.
“Şiir Ve İnşa” adlı makalesinde halk edebiyatını, “Harabat adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş ve bu nedenle Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı terkibibend önemlidir.
Şiirleri ile toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefî konuları ele almıştır.
Dönemin idarecilerine yönelik hicivler yazmıştır. (Zafername)
Çeviriler yapmıştır.
Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlâk gibi kavramları işlemiştir.
Yurtdışında çıkarılan gazete “Hürriyet”i Namık Kemal ile beraber çıkarmıştır.
Romantizm’den etkilenmiştir.
Ziya Paşa’nın Eserleri:
• Eş’ar-ı Ziya
• Zafername=>Ali Paşa’yı yermek için hiciv
• Defter-i Âmal
• Şiir Ve İnşa
Namık Kemal:
Vatan şairidir.
Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı türlerde eserler vermiştir.
“Toplum için sanat” anlayışındadır.
Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
Şiirlerini heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
Hece ile şiirler de yazmıştır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
Şiirlerinde konu bakımından yenilikler görülür.
Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı antolojisini eleştirmek amacıyla yazdığı “Tahrib-i Harabat” ile ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
“Vatan Makalesi” isimli önemli bir yazısı vardır.
“Hürriyet Kasidesi” şiiriyle birlikte sevilen bir şairdir.
Magosa’da yazdığı mektuplar, batılı anlamda mektup türünün ilk örneğidir.
Batılı anlamda ilk edebî roman olan “İntibah”ı yazmıştır.
Namık Kemal’in Eserleri :
• Tahrib-i Harabat
• Vatan Yahut Silistre
• Cezmi=>ilk tarihî roman
• İntibah=>ilk edebî roman
• Gülnihal
• Karabela
• Celaleddin Harzemşah
• Renan Müdafanâmesi
• Hürriyet Kasidesi=>Şiir
• Magosa'dan Mektuplar=>Batılı anlamda mektup türünün ilk örneği
• Vatan Makalesi
Şemsettin Sami:
İlk romanımız “Taaşşuk-ı Talat Ve Fitnat’ın yazarıdır.
“Kamus-i Türkî” adlı sözlüğün yanında “Kamus-i Fransevi” isimli sözlüğü yazmıştır.
Türk milliyetçiliğinin temellerini oluşturmuştur.
Türkçe’nin ıslahı üzerine birçok çalışması vardır.
Şemsettin Sami'nin Eserleri:
•Taaşşuk-ı Talat Ve Fitnat
•Kamus-i Türkî
•Kamus-i Fransevi
Ahmet Mithat Efendi:
Asıl amacı, halkı bilgilendirmektir.
Edebiyat, tarih, coğrafya, ziraat gibi farklı konularda 200’e yakın eserler vermiştir (60’a yakını roman).
Batı tiyatro denemeleri yapmış; ancak başarılı olamamıştır.
Dili sadedir.
Halka okuma zevkini aşılamıştır.
Romanları teknik açıdan başarılı değildir. Romanın akışını keserek, uzun uzun açıklamalar yapmıştır.
“Tercüman-ı Hakikat” isimli gazeteyi çıkarmıştır.
Batılı ilk hikâye “Letaif-i Rivayet” isimli eseri yazmıştır.
Ahmet Mithat Efendi’nin Eserleri:
• Felâtun Bey’le Rakım Efendi
• Hasan Mellah
• Hüseyin Fellah
• Müşahedat
• Letaif-i Rivayet=>ilk hikaye
Ahmet Vefik Paşa :
Milliyetçilik ve Türkçülük fikirlerinin savunucusudur.
Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ünlüdür.
Halkı tiyatroya alıştırmak amacıyla Bursa’da bir tiyatro yaptırmıştır.
Moliere'den çeviriler yapmıştır.
Ahmet Vefik Paşa'nın Eserleri:
•Lehçe-i Osmai
•Şecere-i Türk
•Durub-i Emsal
•Zor Nikah
2. Dönem Sanatçıları:
Recaizade Mahmut Ekrem:
“Üstad” olarak bilinir.
“Her güzel şey şiirin konusu olabilir.” Görüşü ile Türk şiirinin konusunu genişletmiştir.
“Sanat, sanat içindir.” Anlayışına bağlıdır.
İlk realist roman olan “Araba Sevdası”nda Bihruz Bey karakterinden hareketle yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir.
Servet-i Fünun’un hazırlayıcısı olmuştur.
“Talib-i Edebiyat” isimli edebiyat bilgilerini içeren bir ders kitabı yazmıştır. (ilk kez)
Şiirlerinde hüzün ve elem vardır.
Hüzünlü duygular, ölümü hatırlatan tabiat manzaraları, solgun güller, küçük kuşlar şiirlerinde işlediği konulardır.
Şiir, roman, eleştiri ve tiyatro türünde eserler vermiştir.
Recaizade Mahmut Ekrem’in Eserleri:
•Afife Anjelik=>Tiyatro
•Çok Bilen Çok Yanılır=>Tiyatro
•Takdir-i Elhan=>Eleştiri
•Nijad Ekrem=>Şiir
•Araba Sevdası=>Roman
Abdülhak Hamit Tarhan:
“Şair-i Azam” olarak bilinir.
Tanzimat 1. Dönemde başlayan yenileşme hareketindeki asıl başarıyı şiirlerinde sağlamıştır.
Ölümü ve metafizik konuları ele alan felsefî şiirler yazmıştır.
Aşk, doğa, vatan sevgisi işlediği konulardandır.
“Sanat için sanat” anlayışındadır.
Aruzun yanında heceyi de kullanmıştır.
Şiirlerinde tezata da yer vermiştir.
İlk pastoral şiirimiz olan “Sahra”yı yazmıştır.
Süslü ve sanatlı bir dili vardır.
Romantizm’in etkisindedir.
Tiyatro eserleri sahne tekniğine uygun olmadığı için sahne için değil, okunmak içindir.
Ölüm şiirinin estetiğini oluşturur.
Abdulhak Hamit Tarhan’ın Eserleri:
•Sahra=>Şiir
•Divaneliklerim Yahut Belde=>Şiir
•Makber=>Şiir
Samipaşazade-i Sezai:
Tanzimat edebiyatının realist yazarlarındandır.
İngiliz ve Fransız edebiyatını iyi tanıyan bir yazardır.
Esir kız Dilber’in maceralarını anlattığı “Sergüzeşt” romanıyla tanınır. Bu romanda kölelik düzenini eleştirmiştir.
“Sergüzeşt” Romantizm’den Realizm’e geçiş özelliklerini taşır.
Toplumsal sorunları işlemiştir.
Dönemine göre sade bir dil kullanmıştır.
Gerçekçi yazarlardandır.
Samipaşazade-i Sezai’nin Eserleri :
•Sergüzeşt=>Roman
•Küçük Şeyler=>Batılı anlamda ilk öyküler
Nabizade Nazım:
Realist-Naturalist özellikler taşıyan bir yazardır.
İlk köy romanı olan “Karabibik” ve “Zehra” adlı Realist-Naturalist roman edebiyatımızda ilk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli romandır.
Nabizade Nazım'ın Eserleri:
•Karabibik
•Zehra
Anasayfa 
Takvim
